Δασικό λεξιλόγιο

Αειθαλές: Ονομάζεται το δέντρο ή ο θάμνος που διατηρεί το φύλλωμά του όλες τις εποχές του χρόνου. 

Αμφίβια ζώα: Ομάδα ζώων που μπορούν να περνούν ένα μέρος της ζωής τους στο νερό και το υπόλοιπο στην ξηρά (π.χ. βάτραχος, φρύνος). 

Ανόροφος και υπόροφος.

Ανόροφος είναι τα δέντρα που φτιάχνουν την κομοστέγη - δηλαδή οι κόμες όλων των ψηλών δέντρων, εκείνων που «βλέπουν» τον ήλιο. Ο υπόροφος αποτελείται από τις φυλλωσιές και τα κλαδιά των δέντρων που είναι δίπλα τους και πιο χαμηλά - π.χ. εκείνων που αντέχουν στη σκιά. Το νέο νομοσχέδιο ορίζει ότι για να χαρακτηριστεί μια έκταση με δασικά είδη ως δάσος θα πρέπει η συγκόμωση του ανορόφου (δηλαδή η κάλυψη με μεγάλα δέντρα) να υπερβαίνει το 15% και στην περίπτωση που δεν υπάρχει υπόροφος, ο ανόροφος να ξεπερνά το 25%. 

Σύμφωνα με τους δασολόγους, τέτοιου είδους προσδιορισμοί μάλλον σύγχυση θα προκαλέσουν και κυρίως θα καταργήσουν ό,τι κτηματογραφική δουλειά έχει γίνει ως σήμερα για τα δάση. Με τα κριτήρια αυτά, εκτάσεις που ως σήμερα θεωρούνταν δάσος εκπίπτουν στην κατηγορία των δασικών εκτάσεων. Αυτό σημαίνει ότι ως δασικές εκτάσεις πλέον θα μπορούν να αλλάξουν χρήση, δηλαδή θα επιτρέπονται επεμβάσεις και δημιουργία διαφόρων εγκαταστάσεων εκεί που ως τώρα δεν επιτρεπόταν (σε όσα χαρακτηρίζονται ως δάση δεν επιτρέπεται η αλλαγή προορισμού τους παρά μόνο για το μείζον εθνικό συμφέρον, π.χ. εθνική άμυνα).

Αναδάσωση: φύτευση δέντρων σε δασική περιοχή που έχει καταστραφεί, με σκοπό να ξαναδημιουργηθεί δάσος


Αποδημητικά πουλιά: Τα πουλιά τα οποία, όταν έρθει ο χειμώνας, μετακινούνται σε θερμότερες χώρες.

Αποψίλωση: η καταστροφή των δέντρων και όλης της βλάστησης μιας περιοχής.

Βιοκοινότητα: το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν σε ένα οικοσύστημα, καθώς και οι σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους.

Βιοποικιλότητα: η ποικιλία του φαινομένου της ζωής σε κάθε επίπεδο οργάνωσής της, από τα γονίδια, τα χρωματοσώματα και τους οργανισμούς, εώς τα είδη, τις βιοκοινότητες και τα οικοσυστήματα.

Δάσος: μεγάλη έκταση γης που καλύπτεται από άγρια δέντρα, θάμνους και άλλα φυτά. Τα φυτά αυτά μαζί με μέ τα διάφορα είδη οργανισμών που ζουν στη συγκεκριμένη έκταση γης, το έδαφος και το κλίμα της περιοχής αποτελούν το δασικό οικοσύστημα.

Δάσος αποστρογγυλωμένο ή σε λωρίδα: Μια έκταση για να χαρακτηριστεί δάσος ή δασική πρέπει να είναι τουλάχιστον τρία στρέμματα κατά προτίμηση με γεωμετρική μορφή κατά το δυνατόν αποστρογγυλωμένη ή σε λωρίδα πλάτους τουλάχιστον 30 μέτρων! H αποστρογγυλωμένη μορφή παραπέμπει σε έκταση συμμετρική, συμπαγή και σχετικά στρογγυλή όπως φαίνεται από ψηλά ενώ η λωρίδα είναι «γλώσσες» με δασική βλάστηση που συνήθως υπάρχουν ανάμεσα σε χωράφια.

Σε όλη την ελληνική επικράτεια αφθονούν οι δασικές «νησίδες» κάτω από τρία στρέμματα: Ετσι μένουν χωρίς την προστασία της δασικής νομοθεσίας πολλές δασώδεις εκτάσεις μικρότερες των 3 στρεμμάτων, όπως στη Χαλκιδική, στα νησιά του Αιγαίου, στην Αττική (Πεντελικό), στον Υμηττό, στη Σταμάτα, στον Διόνυσο, στην Ηπειρο (Ζαγόρια), στη Στερεά Ελλάδα (Καρπενήσι), σε Καρδίτσα, Ελάτη κ.α. Ανοίγει δε ο δρόμος για νέες απαιτήσεις όσων δεν μπορούσαν ως τώρα να ζητήσουν αποχαρακτηρισμό τέτοιων εκτάσεων, ιδιαίτερα σε παραλιακές ζώνες. Ακόμη και 100% δάσος, αν είναι κάτω από 3 στρέμματα αποχαρακτηρίζεται!

Δάσος αείφυλλων ή φυλλοβόλων σε θαμνώδη μορφή: Δάσος που αποτελείται από αείφυλλα φυτά, φυτά δηλαδή που διατηρούν τα φύλλα τους [όπως το πουρνάρι, η μυρτιά, η αρία (είδος δρυός), ο σχίνος, το φιλίκι, η κουμαριά], ή από φυλλοβόλα (όπως το χρυσόξυλο, η βάτος κ.ά). Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, αυτά χαρακτηρίζονται ως δασικές εκτάσεις όταν η συγκόμωση είναι μικρότερη του 25%. Οσα λοιπόν από αυτά τελικά μένουν εκτός, εκπίπτουν στην κατηγορία των χορτολιβαδικών, που δεν προστατεύονται από τη δασική νομοθεσία.

Δασαρχείο: κρατική υπηρεσία που ασχολείται με την προστασία και τη συντήρηση των δασών


Δασοφύλακας: υπάλληλος της δασικής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνος για την επιτήρηση και τη φύλαξη συγκεκριμένης δασικής περιοχής


Δασότοπος: τόπος καλυμμένος από πυκνή δασική βλάστηση


Διάβρωση: Η μεταφορά του εδάφους λόγω έλλειψης δέντρων.

Διακατεχόμενα δάση: Δάση των οποίων το ιδιοκτησιακό καθεστώς δεν έχει επιλυθεί έναντι του Δημοσίου (το Δημόσιο λέει ότι είναι δικά του κατά κυριότητα, αλλά τρίτοι τα διεκδικούν και τα κατέχουν). Υπολογίζονται σε 5%-10% του συνόλου των δασών και δασικών εκτάσεων.

Το «διακατεχόμενο» δεν υπάρχει ως νομική έννοια. H ιστορία αρχίζει το 1836, όταν επιχειρήθηκε να ξεκαθαρισθεί το ζήτημα των λεγομένων τότε διαφιλονικούμενων δασών από ειδική επιτροπή χωρίς όμως αποτέλεσμα. Αυτά, από το 1900 και μετά, ονομάζονται διακατεχόμενα, και οι φερόμενοι ως ιδιοκτήτες τους δεν έχουν αναγνωρισμένους τίτλους.

Υπάρχουν πολλές υποπεριπτώσεις διακατεχομένων - με δικαστική απόφαση αναγνωρίστηκε η νομή τους σε ιδιώτες και η κυριότητα παρέμεινε στο Δημόσιο ή χωρίς δικαστικές αποφάσεις και ιδιοκτησιακό ξεκαθάρισμα έγιναν αντικείμενο αγοραπωλησιών με ανίσχυρους τίτλους ιδιοκτησίας ή συμβόλαια μεταβίβασης κ.ά.


Θήραμα: Ζώο που τρώγεται από άλλα ζώα.

Θηρευτής: Ζώο που ακοτώνει και τρώει άλλα ζώα.

Κωνοφόρα δέντρα: Τα κωνοφόρα έχουν τους σπόρους τους προστατευμένους σε κώνους. Όλα τα κωνοφόρα είναι δέντρα, ενώ λίγα είναι θάμνοι. Κωνοφόρα είναι ο κέδρος, το πεύκο, το κυπαρίσσι, το έλατο. Τα περισσότερα είναι αειθαλή.

Κομοστέγη: ονομάζονται οι ανώτεροι όροφοι ενός δάσους, οι οποίοι αποτελούνται από τα φυλλώματα των δέντρων. Η λέξη υπάρχει στον Πάπυρο, αλλά όχι σε Δημητράκο, ΛΝΕΓ, ΛΚΝ κλπ. Αποδίδει το αγγλ. canopy. Η γραφή *κωμοστέγη (υπάρχει στην ΙΑΤΕ και στο Websters-Online) είναι εσφαλμένη.

Συναφείς όροι:

overstory = ανώροφος
understory = υπόροφος (και όχι υπώροφος, διευκρινίζεται και από τον Δημητράκο) 

Οικοσύστημα: Ονομάζουμε όλα τα φυτά, όλα τα ζώα ενός τόπου, τα στοιχεία που δεν έχουν ζωή (το έδαφος, το νερό, ο αέρας) καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. 

 
Οικότοπος: Συνδυασμός από οικολογικούς παράγοντες (έδαφος, κλίμα, βλάστηση) εκεί όπου ζει ένα είδος.

Πανίδα: Ονομάζεται το σύνολο των ζωικών ειδών μιας περιοχής.

Περιβάλλον: Ένα περιβάλλον αποτελείται από πολλά οικοσυστήματα.

Ρητινευόμενα δάση: Είναι πευκοδάση χαλεπίου πεύκης που παραχωρήθηκαν πάλαι ποτέ (1923) σε ρητινοσυλλέκτες για να συλλέγουν ρητίνη (ακτές Κορινθίας, Εύβοιας, Χαλκιδικής κ.α.). Με το νέο σχέδιο για τα δάση, το δικαίωμα ρητινοσυλλογής (σε 2-3 εκατομμύρια στρέμματα) γίνεται κυριότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από χρόνια στην Περαχώρα, στο Σοφικό της Κορινθίας και στη Μεγαρίδα είχε δοθεί η κυριότητα σε ρητινοσυλλέκτες με το σκεπτικό να τα συντηρούν ως δάση, να τα φροντίζουν κτλ. χωρίς όμως να μπορούν να τα πουλήσουν, να τα εκμεταλλευτούν οικιστικά ή όπως αλλιώς. Καθώς όμως απαξιώθηκε η ρητίνη και αντικαταστάθηκε από άλλα προϊόντα (καταργήθηκε δηλαδή ως επάγγελμα ο ρητινοσυλλέκτης), οι έχοντες το δικαίωμα της ρητινοσυλλογής το μεταβίβασαν σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς, οι οποίοι έχουν αποκτήσει την κυριότητα σε αυτές τις εκτάσεις. Κάποιοι από αυτούς, με τις διατάξεις που ίσχυαν προ του Συντάγματος του 1975, κατάφεραν ήδη και έχτισαν (όπως σε Θρακομακεδόνες, Βουτζά, Ντράφι κ.α.). Με τις νέες ρυθμίσεις, όσοι ακόμη έχουν το δικαίωμα ρητινοσυλλογής σε δημόσια δάση θα μπορούν πλέον να τα εκμεταλλευτούν αφού τους χαρίζεται η κυριότητα.

Συγκόμωση: H σκιά που αφήνει η κόμη (κλαδιά και φυλλωσιά) όλων των δέντρων (που περιλαμβάνονται στο δάσος και στη δασική έκταση) στο έδαφος όταν ο ήλιος πέφτει κάθετα. Πρόκειται για τη σκιά που σχηματίζεται στο έδαφος, δηλαδή με απλά λόγια και σε γενικές γραμμές είναι ο βαθμός κάλυψης του εδάφους από τη βλάστηση. Το δασικό νομοσχέδιο θεωρεί δάσος και δασική έκταση μόνο εκείνα που έχουν συγκόμωση μεγαλύτερη από 25%, ενώ ως σήμερα το ποσοστό ήταν 15%. Τα δάση και οι δασικές εκτάσεις με μικρή συγκόμωση υπολογίζονται στην Ελλάδα στα 11-13 εκατομμύρια στρέμματα, τα οποία βγαίνουν από τη δασική προστασία.

Τεκμήριο κυριότητος υπέρ του Δημοσίου: Στα δάση και στις δασικές εκτάσεις ισχύει το υπέρ του Δημοσίου μαχητό τεκμήριο κυριότητας. Στην πράξη το τεκμήριο λειτουργεί με τη λογική ότι όποια έκταση έχει δασική βλάστηση ανήκει κατά τεκμήριο στο Δημόσιο, εκτός αν υπήρξε διοικητική αναγνώριση (μέσω Συμβουλίου Ιδιοκτησίας Δασών και απόφασης υπουργού) ή τελεσίδικη απόφαση δικαστηρίων, σε αντιδικία με το Δημόσιο.


Υγρότοπος: Τόπος με φυσική βλάστηση και άφθονο γλυκό ή αλμυρό νερό. Υγρότοποι θεωρούνται και οι ακτές με βάθος θάλασσας ως έξι μέτρα.

Υδρόβια πουλιά: Τα υδρόβια πουλιά προτιμούν να κολυμπούν, τα πόδια τους μοιάζουν με κουπιά, τα πισσότερα έχουν κοντά και στρογγυλεμένα ράμφη και τρέφονται με ψάρια ή άλλους υδρόβιους
οργανισμούς.


Φυλλοβόλο: Ονομάζεται το δέντρο που ρίχνει τα φύλλα του κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου.

Χορτολιβαδική βλάστηση: H χορτολιβαδική - φρυγανική βλάστηση είναι η ποώδης βλάστηση και τα φρύγανα (θυμάρια, ασφάκες, αφάνες κ.ά.). Πρόκειται για δασικά οικοσυστήματα που εξαιρέθηκαν από τη δασική προστασία με τον N. 998/79, ο οποίος όμως τα διατηρούσε ως δημόσια περιουσία και τα προστάτευε. Ο νόμος 1734/87 περί βοσκοτόπων επιχείρησε να εξαιρέσει από την προστασία μεγάλες εκτάσεις με χορτολιβαδική και φρυγανική βλάστηση, κατέπεσε όμως στο ΣτΕ και κατέστη ανενεργός.

Με το νέο σχέδιο οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, φρυγανώδεις κτλ. νοούνται μεν ως δασικές εφόσον περικλείονται από δάση ή δασικές εκτάσεις ή αν βρίσκονται πάνω από αυτές. Εκτάσεις χορτολιβαδικές που δεν περικλείονται από δάση και δασικές εκτάσεις υπάρχουν πολλές στα χαμηλά υψόμετρα, εκεί που τελειώνουν τα δάση (Αιγάλεω, Υμηττός, λόφοι στη Λάρισα ή στο οροπέδιο της Κοζάνης, στις κοιλάδες που περιβάλλονται από αγροτικές εκτάσεις, σε νησιωτικές περιοχές κ.α.).

Ολα αυτά (και με τον περιορισμό του 25% της συγκόμωσης από τον ορισμό του δάσους και της δασικής έκτασης) απαρτίζουν εκατομμύρια στρέμματα χορτολιβαδικών εκτάσεων που μένουν τελείως απροστάτευτα από τη δασική νομοθεσία και παρεπόμενα από την προστασία τους ως δημοσίων κτημάτων.


Χλωρίδα: Ονομάζεται το σύνολο των φυτικών ειδών μιας περιοχής.

Η προσθήκη νέων λέξεων σχετικά με το Δασικό λεξιλόγιο συνεχίζεται.. UPDATE 19/03/2017

H βιβλιογραφία

Ο Χρ. Μουλόπουλος υπήρξε καθηγητής Δασοκομικής στη Δασολογική Σχολή του ΑΠΘ. Το 1965 εξέδωσε το σύγγραμμα «Δασοκομική» το οποίο αναφέρεται στα παραγωγικά δάση (οικονομικού ενδιαφέροντος). Εκεί χρησιμοποιεί ως ελάχιστη έκταση που έχει οικονομικό και δασοκομικό αντικείμενο τη συστάδα, το ελάχιστο εμβαδόν της οποίας προσδιορίζεται στα 3 στρέμματα.

Τον Χρ. Μουλόπουλο διαδέχθηκε στο ΑΠΘ ο κ. Σπ. Ντάφης, ο οποίος έγραψε το σύγγραμμα «Δασική Οικολογία» (1986) στο οποίο δίνει έναν οικολογικό ορισμό του δάσους που ξεφεύγει από τον οικονομικό προσδιορισμό και δεν βάζει περιορισμό κατ' έκταση - αλλά μάλιστα αναφέρει ότι το δασογενές περιβάλλον δεν σχηματίζεται μόνο από δέντρα αλλά και από θάμνους που όλα μαζί δημιουργούν όχι απλώς δάσος αλλά και μεγαλύτερη βιοποικιλότητα.

Τα ονόματα των δύο καθηγητών και τα συγγράμματά τους αναφέρονται στην εισηγητική έκθεση του σχεδίου νόμου για τη στήριξη της εξειδίκευσης του ορισμού του δάσους και της δασικής έκτασης...

Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ 2003

http://www.cyprusbiodiversityforkids.com